Szkoła podstawowa to kluczowy etap w życiu każdego ucznia, który ma ogromny wpływ na ich rozwój i kształtowanie się jako jednostki. Przede wszystkim to pierwsze znajomości, kumple i kumpelki, wyzwania od nauczycieli, konfrontowanie się z własnym ograniczeniami. Każde z wymienionych jest świetną okazją do budowy własnej świadomości. W tym okresie dzieci uczą się nie tylko wiedzy akademickiej, ale także rozwijają wiele innych umiejętności i cech, które mają kluczowe znaczenie dla ich przyszłego sukcesu i dobrostanu. Czy istnieją takie aspekty rozwoju ucznia szkoły podstawowej, analizując je z perspektywy teorii psychologicznych dotyczących mózgu i rozwoju dziecięcego, na które warto przede wszystkim zwracać uwagę?
Rozwój poznawczy to jedno z kluczowych zagadnień w okresie szkoły podstawowej. W tym okresie dzieci zdobywają umiejętności myślenia abstrakcyjnego, logicznego myślenia, rozwiązywania problemów oraz zdolność przyswajania coraz bardziej złożonej wiedzy. Kilka teorii psychologicznych dotyczących mózgu i rozwoju kognitywnego może nam pomóc zrozumieć ten proces:
1. Teoria rozwoju poznawczego Jeana Piageta - według tej teorii dzieci przechodzą przez różne etapy rozwoju poznawczego, w tym etapy operacji sensomotorycznej, preoperacyjnej, konkretnych operacji myślenia i operacji formalnych. Szkoła podstawowa jest kluczowym okresem, w którym dzieci przechodzą przez etapy konkretnych operacji myślenia, co pozwala im na zdobycie zdolności logicznego myślenia i rozwiązywania prostych problemów. Przede wszystkim w oparciu o doświadczanie i własną refleksję – mogą uczyć się tego, co będzie najbardziej przydatne w ich jednostkowym życiu – w tym wypadku widzimy zastosowanie tzw. Cyklu Kolba, który stanowi o fundamencie funkcjonowania szkoły.
2. Teoria rozwoju umysłowego Lev Vygotsky'ego - ta teoria podkreśla znaczenie interakcji społecznych w procesie rozwoju poznawczego. W szkole podstawowej uczniowie mają okazję do współpracy z nauczycielami i innymi dziećmi, co może wpłynąć na rozwijanie ich umiejętności poznawczych i zrozumienie świata. Mogą sprawdzać się w wielu wyzwania grupowych, nabywając nowe umiejętności i rozwijając kompetencje miękkie.
3. Teoria wielorakich inteligencji Howarda Gardnera - Gardner zaproponował, że ludzie mają różne formy inteligencji, takie jak lingwistyczna, matematyczno-logiczna, muzyczna, czy przestrzenna. W szkole podstawowej dzieci mają szansę rozwijać różne aspekty swojej inteligencji i znaleźć swoje mocne strony. Przede wszystkim mogą sprawdzić w praktyce, jak to, co zaplanowali, może działać w praktyce.
Dzieci uczą się radzenia sobie z różnymi emocjami, budują relacje z rówieśnikami i dorosłymi oraz rozwijają empatię i zrozumienie innych. Kilka teorii psychologicznych dotyczących mózgu i rozwoju społeczno-emocjonalnego może nam pomóc zrozumieć ten proces:
1. Teoria Bowlby'ego - według tej teorii, dzieci rozwijają bezpieczny styl przywiązania do swoich opiekunów, co wpływa na ich zdolność budowania zdrowych relacji z innymi ludźmi. Szkoła podstawowa jest miejscem, w którym dzieci rozwijają swoje umiejętności społeczne i emocjonalne poprzez interakcje z nauczycielami i rówieśnikami. Każda osoba, którą spotykają na swojej drodze, niesie ze sobą jakąś historię. Każda z nich ma duże znaczenie dla dalszego nabywania kompetencji społecznych, podobnie jak u Piageta, kreowanych za pomocą spotkań z drugim człowiekiem, modelowaniem poszczególnych zachowań.
2. Teoria emocjonalnej inteligencji Daniela Golemana - Goleman wprowadził pojęcie emocjonalnej inteligencji, które odnosi się do zdolności rozumienia, wyrażania i regulowania emocji. Przez długie lata zajmował się także medytacją i tym, w jaki sposób różne napięcia emocjonalne pojawiają się w naszym ciele. Szkoła podstawowa to kluczowy czas, w którym dzieci rozwijają swoją emocjonalną inteligencję i uczą się radzić sobie z emocjami w zdrowy i konstruktywny sposób. Medytacja jest jedną z form, którą można zaproponować i uczyć najmłodszych, by coraz lepiej radzić sobie z codziennością – świadomie i odpowiedzialnie.
Wszystkie teoria psychologiczne dotyczące mózgu i rozwoju dziecięcego wskazują na to, że edukacja w szkole podstawowej powinna być holistyczna, tj. obejmować różnorodne aspekty rozwoju dziecka - zarówno poznawcze, emocjonalne, społeczne, jak i motoryczne (np. za pomocą sportu). Dzieci potrzebują wsparcia w rozwoju wszystkich tych obszarów, aby osiągnąć pełen potencjał i być kompletnymi jednostkami.
Okres szkoły podstawowej jest kluczowym etapem w rozwoju każdego ucznia. Zrozumienie procesów rozwojowych, zarówno poznawczych, jak i emocjonalnych, społecznych i motorycznych, pozwala na skuteczne wspieranie rozwoju uczniów. Edukacja holistyczna, wspierana przez system alternatywny, która uwzględnia różnorodne aspekty rozwoju dziecka, jest kluczowym czynnikiem w przygotowaniu uczniów do sukcesu i dobrostanu w przyszłości. Wyposażając uczniów w niezbędną wiedzę i umiejętności, szkoła podstawowa tworzy fundament, na którym można budować całe życie.