Tworzenie silnej i harmonijnej klasy w szkole to wyjątkowe wyzwanie dla nauczycieli i wychowawców. Można zrobić to podobnie jak najlepsze drużyny grające w Europie – Manchester City, Barcelona, czy też Bayern Monachium. Każda z tych drużyn dobierana jest według określonego profilu psychologicznego czy umiejętności, o których wiadomo na wstępie. Dobór klas, podobnie jak w przypadku tworzenia drużyn piłkarskich, wymaga uwzględnienia różnorodności umiejętności, osobowości i zainteresowań uczniów. Czy możliwe jest połączenie wiedzy sportowej i pedagogicznej z tym, co znamy dzisiaj ze świata psychologii?
Przed omówieniem analizy wykorzystania wiedzy z formowania drużyn piłkarskich konieczne jest zrozumienie, jakie teorie psychologiczne mogą być pomocne w tworzeniu harmonijnych klas.
Teoria wielorakich inteligencji Howarda Gardnera unaocznia nam, że ludzie mają wiele różnych typów inteligencji, takich jak lingwistyczna, matematyczno-logiczna, muzyczna, przestrzenna itp. Uwzględnienie różnorodności umiejętności w klasie i umożliwienie uczniom wykorzystania ich mocnych stron może wpłynąć na ich wyniki i zaangażowanie w naukę. Jednocześnie należy zauważyć, że każda forma pomocy rozwojowej ucznia, która w sposób spersonalizowany odpowiada na jego potrzeby, jest absolutnie na wagę złota.
Niektórzy nauczyciele zastanawiają się, jak zwiększyć udział uczniów w zajęciach szkolnych. Teoria zaangażowania uczniów Fredericka H. Harlacha zakłada, że studenci różnią się stopniem zaangażowania w proces uczenia się. Budowanie klasy w sposób uwzględniający różnice indywidualne i motywujący uczniów do uczestnictwa jest ważnym czynnikiem sukcesu. Za to teoria autodeterminacji pokazuje, że ważne, aby zawsze w życiu ucznia towarzyszyły mu trzy podstawowe elementy funkcjonowania – autonomia, kompetencja i zaangażowanie. Ważne, aby uczeń działał w zgodzie ze sobą, szanując granice swoje i innych; wiedział po co mu dane zadanie, a przy okazji kooperował w sposób zaangażowany w grupie. To dlatego nasze zajęcia są budowane w ten sposób, aby było jak najbardziej kameralnie w grupie i jak najbardziej autonomicznie – sprzyja to rozwojowi.
Oczywiście, jak to w nauce bywa, istniejące wzorce zachowań uczniów i preferencje związane z ich osobowością mogą wpływać na relacje uczeń-nauczyciel i atmosferę w klasie. Zrozumienie indywidualnych różnic osobowości może pomóc lepiej zrozumieć potrzeby i oczekiwania uczniów. W ten sposób bardzo często proponujemy w Mental Arts testy ukazujące najsilniejsze strony uczniów już na samym początku ich przygody w klasie. Nie ma tutaj mowy o głębokich zadaniach psychologicznych, a przede wszystkim przyjemnym rodzaju dowiadywaniu się czegoś o sobie. Zazwyczaj w trakcie wyjazdu poza szkołę.
Tworzenie drużyny piłkarskiej jest metaforą budowania klas.
Budowanie zespołu i budowanie klasy mają ze sobą wiele wspólnego. W obu przypadkach ważne jest zrozumienie różnorodności umiejętności, stylów i osobowości oraz wspieranie współpracy i komunikacji w zespole. Oto kilka wartości, które możemy zauważyć:
Wartość różnorodności — podobnie jak w drużynie piłkarskiej, w której różni zawodnicy mają różne role i umiejętności, sale lekcyjne w szkole muszą uwzględniać różnorodność umiejętności i talentów uczniów. Grupa klasowa także musi zastawiać na zróżnicowanie. Obserwujemy to chociażby w Dolinie Krzemowej, gdzie interkulturowość jest szeroka, a zróżnicowanie umiejętności jeszcze większe.
Ważne jest, aby doceniać i wykorzystywać różnorodność, aby każdy uczeń mógł wnieść coś wartościowego do klasy. Tylko zindywidualizowane podejście do ucznia zapewni mu właściwy rozwój.
Współpraca i komunikacja - W drużynie piłkarskiej współpraca i komunikacja są niezbędne do odniesienia sukcesu. Podobnie w klasie należy zachęcać uczniów do współpracy, dzielenia się wiedzą i wzajemnej pomocy. Nauczyciele mogą wprowadzać różne metody pracy zespołowej w celu rozwijania umiejętności współpracy i komunikacji. W naszej placówce dbamy przede wszystkim o to poprzez warsztaty z psychologii praktycznej, kompetencji przyszłości oraz inteligencji emocjonalnej. Uczniowie mogą sprawdzać siebie w różnych kontekstach pracy, uzyskując wiedzę niezbędną do wejścia, jako znaczący kandydat, na rynek pracy.
Motywacja i dążenie - W zespole wszyscy dążą do wspólnego celu, którym jest zwycięstwo. W klasie uczniowie mogą być motywowani wspólnymi celami uczenia się i rozwijać własne umiejętności. Staramy się przekazać już na początku różnice między motywacją wewnętrzną i zewnętrzną. Wiedząc, że ta pierwsza może przynosić zdecydowanie więcej pożytku.
To wydaje się być oczywiste – jednak co się wydarzy, jeśli ostateczną nagrodą jest wymiar praktyczny pracy ucznia? Projekty crowdfundingowe, działalność lokalna na rzecz mniejszości etnicznych czy zorganizowana akcja wymiany fantów dla zwierząt to tylko parę przykładów, które są możliwe do zrealizowania w Mental Arts. Nauczyciele mogą wyznaczać konkretne cele i nagradzać uczniów za ich osiągnięcia. Co buduje tego typu podejście? Przede wszystkim motywację wewnętrzną, która jest nie do przeceniania w kontekście zachowywania zaangażowania w murach placówki. By działać po swojemu.
Tak jak pozytywna atmosfera w drużynie piłkarskiej prowadzi do sukcesu, tak w klasie ważne jest stworzenie pozytywnego środowiska, w którym uczniowie czują się akceptowani i wspierani. Tworząc drużynę piłkarską trener musi wziąć pod uwagę indywidualne umiejętności i upodobania zawodników. To dlatego na początku roku szkolnego wyruszamy zazwyczaj na wspólne integracje do odległych miejsc, aby trener-nauczyciel-wychowawca mógł zebrać odpowiednie wnioski – kto stanie się częścią danej klasy. Każdy uczeń i uczennica podlega starannej weryfikacji. Podobnie w klasie nauczyciele powinni podchodzić do każdego ucznia indywidualnie, rozumiejąc jego unikalne cechy, zdolności i potrzeby – warto zaznaczyć, że to właśnie to podejście przyświeca każdemu pracującemu w naszej kadrze. Indywidualne podejście może pomóc odkryć potencjał każdego ucznia i zbudować pozytywne relacje nauczyciel-uczeń w szerszym kontekście. Całej klasy, grupy, społeczności.
Zatem… buduj relacje i zaufanie!
W drużynie piłkarskiej ścisła więź i zaufanie między zawodnikami jest bardzo ważna dla efektywnego funkcjonowania zespołu. W klasie niezbędne jest również budowanie relacji i zaufania między uczniami oraz między uczniami a nauczycielami. Skoro uczeń traktuje fair nauczyciela – to tym samym nauczyciel będzie odwdzięczać się uczniowi. Dzielenie się celami, komunikowanie się, akceptowanie i wspieranie się nawzajem może pomóc w tworzeniu tych relacji. Relacja jest podstawą także współpracy tutoringowej.
Krytyka i konstruktywne wsparcie są podstawowymi elementami budowania zespołu. W ten sposób rozumiemy także myślenie krytyczne. Podczas budowania zespołu trenerzy często muszą oferować konstruktywną krytykę – skąd wiemy, jak uczeń ma rosnąć, skoro zawsze i za każdy razem wszystko będzie idealnie? Jak dobrze wiemy – tego typu świat może być tylko mrzonką. Konstruktywna krytyka może pomagać zawodnikom i uczniom w doskonaleniu ich umiejętności.
Po co te wszystkie działania? Aby na samym końcu móc zwyciężyć. Razem.